بررسی کیفیت اتوکلاو آزمایشگاهی

محیط های آزمایشگاهی، نیاز به تجهیزات بسیار زیادی دارند. هر یک از این تجهیزات کاربرد خاص خود را داشته و لازم و ضروری هستند. یکی از این تجهیزات پرکاربرد و ضروری در محیط های آزمایشگاهی، اتوکلاو است. این دستگاه قادر است ابزارها و مواد را با دما و فشار بالایی استریل نماید. از این رو لازم است حتما در محیط های آزمایشگاهی از این نوع دستگاه ها استفاده شود.

اولین بار در سال 1879، چارلز چمبرلین اقدام به اختراع دستگاهی نمود که بتوان با استفاده از آن فرایند استریلاتور ابزارها و مواد را در محیط های مختلف انجام داد. پس از آن با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی تولید دستگاه های آزمایشگاهی، این دستگاه نیز با تنوع بالایی تولید و به بازار عرضه شد.

امروزه می تواند تنوع بالایی از دستگاه های استریلاتور آزمایشگاهی را در بازار مشاهده و خریداری کرد. هر یک از این دستگاه ها در محیط خاصی مورد استفاده قرار می گیرند و کاربرد دارند. از جمله نمونه دستگاه های آزمایشگاهی استریلاتور باید به اتوکلاوهای صنعتی، خانگی، پزشکی، بتنی و آزمایشگاهی اشاره کنیم.

انواع اتوکلاوهای آزمایشگاهی از نظر دسته بندی

دستگاه های استریلاتور آزمایشگاهی را باید در سه کلاس دسته بندی کنیم. هر یک از این دستگاه ها برای استریل کردن تجهیزات خاصی مناسب بوده و مورد استفاده قرار می گیرند. از جمله:

دستگاه های استریل کننده کلاس B

این نمونه از دستگاه های استریلاتور بسیار پیشرفته هستند. از این رو بهترین مکان ها برای استفاده از آنها، بیمارستان ها و کلینیک های دندانپزشکی است. از این دستگاه ها اصولا برای استریل کردن تجهیزات صنعتی و پزشکی در آزمایشگاه های بیمارستان و کلینیک های دندانپزشکی استفاده می کنند.
باید بیان کنیم که دستگاه استریل کننده کلاس B قادر است تمام ابزارها و وسایل را برای استیل کردن پوشش دهد. حتی ابزارهایی که توسط دستگاه های دیگر قابلیت استریل شدن ندارند را نیز، می توان در این دستگاه استریل نمود.

دستگاه های استریل کننده کلاس N

این نمونه از دستگاه های استریل کننده، در پایین ترین رده قرار دارند. از دستگاه های کلاس N از سال 2004 به عنوان دستگاه کمکی استفاده می کنند. می توان از این دستگاه ها تنها برای استریل نمودن مواد جامد بدون پوشش استفاده کرد. مواد یا تجهیزاتی که دارای حفره هستند، مناسب استریل شدن با دستگاه های کلاس N نیستند.
باید بیان کنیم که این نمونه از دستگاه های استریلاتور، برخلاف نمونه های پیشرفته دیگر فاقد پمپ خلاء بوده و قادر به خشک کردن تجهیزات استریل شده نیستند. به همین دلیل نمی توان از آنها در محیط های حساس همچون آزمایشگاه ها و کلینیک های دندانپزشکی استفاده کرد.

دستگاه های استریل کننده کلاس S

از دیگر نمونه دستگاه های استریل کننده تجهیزات آزمایشگاهی، باید به دستگاه کلاس S اشاره کنیم. این نمونه از دستگاه ها تقریبا قابلیت متوسطی داشته و کاربردی بین دستگاه کلاس B و N دارند. این دستگاه های استریل کننده دارای پمپ خلاء بوده و پیش از آنکه فرایند استریل نمودن را آغاز نمایند، هوا را به طور کامل از محفظه خارج می کنند.
می توان از این نوع دستگاه های استریل کننده برای استریل نمودن ابزار آلات بدون پوشش و پوشش دار جامد استفاده کرد. همچنین برای استریل کردن مواد نساجی و وسایل حفره دار نیز مناسب به شمار می روند.

انواع دستگاه های استریل کننده و کیفیت آنها

دستگاه های استریلاتور که تولید و به بازار عرضه می شوند، از تنوع بالایی برخوردار هستند. هر یک از این دستگاه ها دارای کیفیت خاصی بوده و کاربرد ویژه ای دارند. باید از نمونه دستگاه های استریل کننده آزمایشگاهی به موارد زیر اشاره کنیم:

دستگاه استریل کننده گرانشی

این نوع از دستگاه های استریل کننده آزمایشگاهی، بسیار متداول هستند. یعنی در محیط های آزمایشگاهی بسیاری از آنها استفاده می شود. علت این مسئله نیز ارزان بودن این دستگاه ها نسبت به نمونه های دیگر استریلاتورهای آزمایشگاهی است. دستگاه های گرانشی از طریق واحد گرمایشی داخل محفظه، بخار ایجاد کرده و برای استریل کردن تجهیزات و ابزارآلات آزمایشگاهی حرکت می کنند.
لازم به ذکر است که ارزان بودن این نوع دستگاه های اتوکلاو آزمایشگاهی، تاثیری در کیفیت استریل کردن تجهیزات ندارد. از این رو می توان با اطمینان اقدام به استفاده از این نوع دستگاه ها در محیط های آزمایشگاهی نمود.

دستگاه های استریلاتور آزمایشگاهی رومیزی

یکی دیگر از انواع دستگاه های استریل کننده آزمایشگاهی، دستگاه های رومیزی هستند. این دستگاه ها به عنوان اجاق های فشار داخلی همچنان در برخی از کشورهای جهان استفاده می شوند. نمونه های جدیدی که از این نوع دستگاه ها تولید و به بازار عرضه شده اند، از درب و محفظه فلزی ساخته شده اند.
همچنین این دستگاه های استریلاتور دارای فشار سنج، شیر تخلیه هوا و بخار و سوپاپ ایمنی هستند. این دستگاه ها از کیفیت مطلوبی برخوردار هستند و می توان با استفاده از آنها اقدام به استریل نمودن تجهیزات بسیاری در محیط های آزمایشگاهی نمود.

دستگاه های استریل کننده فشار مثبت

از دیگر نمونه دستگاه های استریل کننده آزمایشگاهی باید به دستگاه های فشار مثبت اشاره کنیم. در این نمونه از دستگاه های استریل کننده، بخار از یک مولد بخار جداگانه تولید شده و سپس به داخل محفظه دستگاه منتقل می شود. این دستگاه از نمونه دستگاه های استریلاتور سریع به شمار می رود. زیرا قادر است در عرض چند ثانیه بخار مناسب جهت استریل کردن تجهیزات آزمایشگاهی را تولید کند.
از این رو محیط های آزمایشگاهی حساس همچون بیمارستان ها و کلینیک های دندانپزشکی بیشتر از این نمونه دستگاه های استریل کننده استفاده می کنند. همچنین باید بیان نماییم که سرعت بالای تولید بخار این دستگاه هیچ تاثیر منفی بر روی کیفیت استریلاتور تجهیزات آزمایشگاهی ندارد. به همین دلیل می توان با اطمینان از آن در محیط های مختلف استفاده کرد.

دستگاه استریلاتور فشار منفی

در نهایت باید به یکی دیگر از نمونه دستگاه های استریل کننده آزمایشگاهی اشاره کنیم. این نوع دستگاه ها فشار منفی بوده و هم مولد بخار و هم مولد خلاء هستند. از میان تمام دستگاه های استریل کننده که در محیط های آزمایشگاهی استفاده می شود، باید بهترین آنها را دستگاه های فشار منفی معرفی کنیم. زیرا این دستگاه ها از دقت بسیار زیادی برخوردار هستند.
همچنین کیفیت استریل کنندگی بالایی دارند و نسبت به دستگاه های استریل کننده دیگر، از قیمت بالاتری نیز برخوردار هستند. پس اگر برای محیط های حساس نیاز به استفاده از دستگاه های استریل کننده با کیفیت دارید، بهتر است این نمونه از دستگاه ها را انتخاب نمایید.

عملکرد دستگاه های آزمایشگاهی استریلاتور

این بخار از طریق لوله خروجی داخل محفظه، خارج می شود. محفظه این دستگاه های استریلاتور آزمایشگاهی دارای سیستمی است که مانع از خروج بخار می شود.
زمانی که فشار در داخل این دستگاه ها بالا می رود، این سیستم از باز شدن درب آن جلوگیری می نماید. از سوی دیگر در داخل دستگاه شیر کنترل کننده فشاری قرار دارد که فشار داخل محفظه را می توان با استفاده از آن کنترل نمود. با این فرایند می توان از تجاوز بیش از حد فشار از داخل دستگاه جلوگیری نمود.
اصولا فشار بخاری که وارد محفظه دستگاه اتوکلاو می شود، بیشتر از فشار معمولی اتمسفر بوده و از این رو دمای آن بین 120 تا 140 درجه سانتی گراد در تغییر خواهد بود. استفاده از این دستگاه تا حدودی خطرناک بوده و از این رو باید تکنسین های آزمایشگاهی در حین کار با آن، نکات بسیاری را رعایت کنند. در غیر این صورت ممکن است دچار آسیب شده و جانشان نیز به خطر افتد.

نکات مهم در زمان استفاده از انواع دستگاه های اتوکلاو

تکنسین های آزمایشگاهی پیش از استفاده از این دستگاه های استریلاتور باید برخی نکات مهم را در نظر بگیرند. از جمله:

• مدت زمان استریل کردن مواد مختلف با یکدیگر متفاوت است. از این رو تکنسین ها باید با توجه به نوع موادی که باید استریل شود، مدت زمان استریلیزاسیون را از پیش تعیین نمایند و پس از اتمام زمان، دستگاه را خاموش کنند.
•  تکنسین ها باید به خاطر داشته باشند که برای جلوگیری از بروز خطرات احتمالی، بعد از استریل شدن نباید بلافاصله نمونه ها را از دستگاه خارج کنند. لازم است ابتدا دستگاه را خاموش کرده و دریچه خروج بخار آن را باز کنند. پس از آنکه میزان فشار داخل محفظه دستگاه به صفر رسید، نمونه ها را از داخل دستگاه خارج کنند.
• از آنجایی که بخار آب در چربی ها نفوذ نمی کند، بهتر است تجهیزات و لوازم چرب را برای استریل کردن در داخل دستگاه های استریلاتور قرار ندهید. برای استریل کردن این تجهیزات می توان از روش های دیگری استفاده کرد.
• پس از آنکه فرایند استریلاتور توسط دستگاه استریل کننده به پایان رسید، باید از خشک شدن تجهیزات اطمینان حاصل نمود. پس از آن می توان تجهیزات را از داخل دستگاه خارج نموده و مورد استفاده قرار داد.
• دستگاه های استریل کننده از روش های مختلفی برای استریل کردن تجهیزات آزمایشگاهی استفاده می کنند. از این رو لازم است بسته به این که لوازم و تجهیزات مورد استفاده در آزمایشگاه چه کاربردی دارند و با چه روشی استریل می شوند، از یکی از این روش های استریلاتور استفاده نمود.