دما استاندارد اتوکلاو چه قدر است؟

در این مقاله به بررسی اتوکلاو و کاربرد آن و دما استاندارد اتوکلاو می پردازیم. همچنین به بیان افکار و باورهای غلط راجع به اتوکلاوهای سریع خواهیم پرداخت و نکات مربوط به حفظ و نگهداری اتوکلاوها را مرور خواهیم کرد. در انتها نیز متوجه خواهیم شد دما استاندارد اتوکلاو در هر مرحله از چرخه استریلیزاسیون متفاوت است.

دما استاندارد اتوکلاو چه قدر است؟

در این مقاله ما سعی داریم دما استاندارد اتوکلاو را برای شما بسیار ساده بررسی کرده و توضیح بدهیم. برای این کار یعنی شناختن صحیح دما استاندارد اتوکلاو ابتدا شما باید با خود دستگاه اتوکلاو و سپس با دما استاندارد و میزان آن در اتوکلاو آشنا شوید. پس برای شناخت هر چه بیشتر و بهتر با دما استاندارد اتوکلاو با ما همراه باشید و خواندن این مقاله را از دست ندهید.

اتوکلاو یک دستگاه مخصوص استریلیزاسیون که این کار را با استفاده از فشار شدید بخار در دمای 121 درجه سانتیگراد با مدت زمان 15 الی 20 دقیقه انجام می‌دهد. قاعدتا این زمان بستگی به نوع موادی که اتوکلاو استریل می‌کند، خواهد  داشت. می‌توان گفت اتوکلاو بهترین وسیله به منظور استریلیزاسیون می‌باشد. به منظور حصول بهترین نتیجه نیز بهتر است از دمای بالاتر در مدت زمان کمتری استفاده شود تا برای برخی از نمونه‌ها مانند محیط‌های کشت آزمایشگاهی نیز به منظور نابودی میکروارگانیسم‌ها موثرتر واقع شود. دستگاه اتوکلاو توسط شخصی فرانسوی به نام چارلز چمبرلن که یک میکروبیولوژیست بود، در سال 1897 اختراع گردید. کلمه اتوکلاو خود از دو کلمه Auto به معنای خودکار یا همان اتوماتیک و Clavis به معنای صفحه کلید تشکیل شده است. کلمه Auto از زبان یونانی و کلمه Clavis از زبان لاتین گرفته شده است. درباره کاربرد اتوکلاو باید گفت این دستگاه در زمینه‌های مختلفی مانند پزشکی، دندانپزشکی، دامپزشکی، قارچ شناسی، میکروب شناسی و به خصوص علوم آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از مواد و وسایلی که اتوکلاو آن‌ها را استریل می‌کند، می‌توان موارد زیر را نام برد:

• ظروف شیشه‌ای و آزمایشگاهی
• زباله‌های پزشکی
• محیط کشت
• ظروف سوراخ دار گروه A
• ظروف سوراخ دار گروه B

در ادامه برای آشنایی بیشتر با اتوکلاو باید اصول کار با آن را شناخته تا بتوانیم به بحث دما استاندارد اتوکلاو بپردازیم.

اصول کار با دستگاه اتوکلاو

بعد از اینکه درب اتوکلاو به منظور استریلیزاسیون بسته شد، مقداری هوا در ظرف باقی می‌ماند که طبیعتا باید حذف شود. ذکر این نکته ضروریست که هوای گرم در مقایسه با بخار طبعا به زمان بیشتری برای استریلیزاسیون نیاز دارد. این قسمت را با ذکر یک مثال روشن‌تر می‌کنیم. برای استریل کردن وسایل با بخار 134 درجه سانتیگراد تنها به 3 دقیقه زمان برای استریلیزاسیون نیاز است، این در حالیست که برای استریلیزاسیون با هوای گرم 160 درجه سانتی گراد با شرایط قبلی به دو ساعت زمان به منظور استریل سازی نیاز است. در قسمت‌های بعدی دما استاندارد اتوکلاو مورد بحث قرار خواهد گرفت.

دستگاه اتوکلاو کار خود را بر اساس نیروی بخار تحت فشار انجام می‌دهد. اصول کار اتوکلاو نیز بدین صورت است که در ابتدا با ایجاد یک مکش قوی، هوای موجود در داخل محفظه را خالی کرده و پس از آن بخار وارد دستگاه می‌شود. همچنین باید اشاره کرد استریلیزاسیون برخی از وسایل نیز نسبت به سایر وسایل دشوارتر است. از جمله این وسایل می‌توان به وسایل ساخته شده از مواد متخلخل اشاره کرد مانند محصولات حاصل از نساجی و ابزاری که به صورت بسته‌بندی شده هستند و هوا در آن‌ها حبس می‌شود. اتوکلاو به دو صورت دستی و خودکار وجود دارد. در اتوکلاو دستی تخلیه بخار و باز و بسته شدن درب به صورت اتوماتیک انجام نمی‌شود بلکه به صورت دستی صورت می‌پذیرد. در قسمت بعدی بحث تنظیم دما استاندارد اتوکلاو را خواهیم داشت.

شرح چرخه استریلیزاسیون و دما استاندارد اتوکلاو در هر مرحله

برای انکه بتوانیم به مبحث دما استاندارد اتوکلاو بپردازیم باید ابتدا به فرآیند استریل کردن ورود داشته باشیم. در این قسمت به شرح چرخه استریلیزاسیون و دما استاندارد اتوکلاو می‌پردازیم:

• مرحله بالا رفتن دما در دستگاه اتوکلاو به میزان 20 الی 121 درجه سانتیگراد
• مرحله نفوذ گرما به داخل وسایل مورد نظر که در این مرحله دما به بیشتر از 100 الی 121 درجه سانتیگراد خواهد رسید
• مرحله ثابت نگه داشتن دمای مقرر به میزان 121 درجه سانتیگراد
• مرحله پایین آمدن دمای محفظه تا 80 درجه سانتیگراد

همانطور که دیدید دما استاندارد اتوکلاو در هر مرحله متفاوت است. تا زمانی که فشار اتوکلاو به صفر نرسد و همچنین دمای آن کاهش نیابد، نبایستی درب دستگاه باز شود. علاوه بر این، درب دستگاه اتوکلاو باید دارای قفل ایمنی مخصوص و همچنین الکترومگنتیک باشد. وجود چاپگر برای ثبت مستندات نیز بسیار ضروری می‌باشد. نکته مثبت در اتوکلاوهای جدید این است که این دستگاه‌ها مجهز به سیستم Water Clean می‌باشند که باعث می‌شود دستگاه مستقیم به آب لوله کشی شهری وصل شود و دیگر نیازی به استفاده از آب مقطر نباشد. همانطور که ملاحظه می‌فرمایید برای انجام فرآیند استریلیزاسیون با دستگاه اتوکلاو، دما استاندارد اتوکلاو در هر مرحله از آن متفاوت است و مشاهده می‌کنید در هر مرحله دما استاندارد اتوکلاو چگونه در نظر گرفته شده است.

بررسی یک اصطلاح نادرست درباره اتوکلاو

در این قسمت می‌خواهیم، یک اصطلاح نادرست درباره اتوکلاو را بررسی کنیم. “اتوکلاو سه دقیقه‌ای” اصطلاحی که امروزه در جامعه پزشکی، پیراپزشکی و علوم آزمایشگاهی زیاد به گوش می‌خورد. به منظور سریع انجام دادن چرخه استریلیزاسیون از اتوکلاوهای سریع یا همان Fast که البته دارای حجم کمی هستند، نیز می‌توان بهره برد. این اتوکلاوها نیز باید دارای حداقل زمان ذکر شده در استانداردها برای استریل کردن را دارا باشند. همانطور که پیشتر مختصری ذکر شد، این حداقل زمان در دمای 121 درجه سانتیگراد باید 15 دقیقه و در دمای 134 درجه سانتیگراد باید 3 دقیقه باشد. منظور از کل زمان کار اتوکلاو نیز از زمانی می‌باشد که کاربر دکمه شروع یا Start را فشار می‌دهد تا زمانی که کار دستگاه پایان می‌یابد. در واقع مجموع این زمان‌ها از سه زمان به شرح زیر تشکیل شده است:

• زمان اولیه یا Preheating Time: به پارامترهای مختلفی از جمله مجهز بودن اتوکلاو به پمپ وکیوم، تعداد و دفعات وکیوم کردن و همچنین نوع دستگاه بستگی دارد. علاوه بر این عوامل دیگری مانند نوسانات برق شهر، دمای محیط پیرامون و دمای محفظه داخلی دستگاه نیز در تعیین این زمان تاثیر دارند.
• زمان استریلیزاسیون یا Sterilization Time
• زمان خشک شدن یا Drying Time: در اتوکلاوهای دارای سیست خشک‌کن این زمان توسط کمپانی سازنده تعریف و مشخص می‌شود. پس مقدار آن عددی ثابت است.

با همه این توصیفات پس این اصطلاح قطعا یک اصطلاح غلط و بدون اعتبار است!

نکات مربوط به حفظ و نگهداری اتوکلاو

در بخش آخر نیز پس از بررسی دما استاندارد اتوکلاو، نکات مربوط به حفظ و نگهداری اتوکلاو به طور مختصر بررسی می‌شود. این نگهداری شامل نگهداری روزانه، هفتگی و ماهانه، 3 ماه یکبار و 6 ماه یکبار می‌باشد. همچنین انجام تست‌های شیمیایی و بیولوژیکی به منظور کنترل کیفی نیز لازم است.

• نگهداری روزانه: شامل شستشوی روزانه صفحات و طبقات فرعی اتوکلاو با آب و صابون. همچنین چک کردن سطح آب دستگاه و بررسی نشانگر دما و حرارت نیز از ضروریات می‌باشد.
• نگهداری هفتگی: شامل تمیزی درز ها و آب گذرها به همراه بررسی سوپاپ اطمینان می‌باشد.
• نگهداری ماهانه: تعویض آب دستگاه و ترجیحا استفاده از آب مقطر برای جلوگیری از ایجاد رسوب.
• نگهداری 6 ماهه: معاینه و بررسی تخصصی و تکنیکی توسط شرکت پشتیبان دستگاه.

امید بر آن است با خواندن این مقاله با دستگاه اتوکلاو و کاربرد آن و دما استاندارد اتوکلاو آشنا شده باشید و اینکه دما استاندارد اتوکلاو در هر مرحله متفاوت است.