انواع فور آزمایشگاهی و مقایسه با اتوکلاو و انکوباتور

فور آزمایشگاهی از دستگاه های پر کاربرد آزمایشگاهی می باشد که شباهت های زیادی با اتوکلاو دارد و گاهی اوقات این شباهت ها باعث می شود به اشتباه به جای یکدیگر مورد استفاده قرار بگیرند. حال اگر می خواهید از آنها استفاده کنید باید به نکات مهم  تفاوت فور آزمایشگاهی و اتوکلاو دقت داشته باشید. در ابتدا به معرفی هر کدام از این دستگاهها و تفاوت فور و اتوکلاو از نظر دستگاهی خواهیم پرداخت.

فور(استریلیزاسیون با حرارت خشک)

استریل سازی با استفاده از حرارت خشک روشی است که دستگاه فور آزمایشگاهی برای از بین بردن اسپورها و آلودگی ها استفاده می کند. فور برای استریل کردن مواردی که ممکن است در اتوکلاو بخار آسیب ببینند مورد استفاده قرار می گیرند. مدت زمان لازم برای استریل کردن بستگی به درجه حرارت فور دارد. استریلیزاسیون با حرارت خشک معمولاً حدود یک ساعت یا بیشتر در دمای 340 درجه فارنهایت یا 2 ساعت در دمای 320 درجه فارنهایت به طول می انجامد. فور آزمایشگاهی جهت تجهیزات و وسایلی که در اثر بخار مرطوب آسیب می بینند استفاده می شود. تنها نقطه ضعف استریلیزاسیون با فور مدت زمان زیاد آن می باشد که نسبتاً کندتر از اتوکلاو است و برای استریل کردن زمان بیشتری را باید در نظر داشته باشید.

نسبت به کاربردهای فور آزمایشگاهی به سه بخش مختلف تقسیم بندی می شوند:

• خشک کردن دستگاه

با استفاده از جریان گرمایی که  تولید می کند باعث خشک شدن تجهیزات می شود.

• پختن

با گرما دادن به محیط کشت باعث میشود رطوبت از بین برود.

• درمان کردن

گاهی اوقات نمونه های ما نیازمند خشک شدن در یک حرارت مشخص و پخته شدن و تغییر فیزیکی یا شیمیائی هستند که دستگاه فور این مشکل شما را به راحتی برطرف می کند.

 

انواع مختلف  فور آزمایشگاهی

1. فور وکیوم

از این نمونه فور برای ضدعفونی قطعاتی که فلزی هستند مورد استفاده قرار می گیرد و دمای آن تا 1100 درجه  سانتی گراد خواهد رسید.

2. فور فرآیند پاک

از این نمونه فور برای ضدعفونی کردن تجهیزات پزشکی  مورد استفاده قرار می گیرد و دمای آن به بالای 260 درجه سانتیگراد می رسد.

3. فور درون سوز

قطعات کوچک مانند کنداکتورها و میکرو پروسسورها در دمای 260 درجه سانتیگراد به راحتی در این نمونه فور ضدعفونی خواهند شد.

4. فور ریچ این

وجود جریان گرمایی یکسان در تمام طبقات این دستگاه شرایط یکسانی دمایی برای همه نمونه ها و تجهیزات فراهم خواهد آورد.

 

اجزای تشکیل دهنده فور آزمایشگاهی

 

محفظه داخلی:  این محفظه جایی است که تجهیزات مورد استفاده برای عقیم سازی وجود دارند ، معمولاً از فولاد ضد زنگ ساخته شده و در برابر درجه حرارت بالا مقاوم می باشند. این اتاق همچنین محل نصب سنسور دما و ترموکوپل می باشد.

عناصر گرمایش: این اجزا برای تأمین گرمای مورد نیاز کوره طراحی شده اند و معمولاً با دیواره بیرونی کوره در تماس می باشند و در صورت نیاز درجه حرارت داخل کوره را بالا خواهند برد. در داخل آن ، یک یا دو مورد بسته به نوع و مدل دستگاه و همچنین قدرت الکتریکی قرار می گیرد. این عناصر معمولاً از نوع فنری می باشند و در داخل یک پوشش سرامیکی مقاوم در برابر حرارت قرار می گیرند تا از انتقال جریان الکتریکی جلوگیری کرده و آن را در اتاق مجاور انجام می دهند.

عایق های حرارتی: این عایق ها به منظور جلوگیری از اتلاف انرژی حرارتی و سرمایش سریع محفظه داخلی و همچنین جلوگیری از گرم شدن بیش از حد اتاق خارجی و مدارهای الکتریکی و همچنین محیط خارجی که معمولاً از فایبر گلاس می باشد، نصب می شوند.

 

سیستم نظارت و کنترل دمای داخل کابین

بسته به نوع استفاده ، این دو سیستم را می توان به طور جداگانه یا در یک سیستم یکپارچه ارائه کرد. سیستم نظارت بر دمای اتاق ممکن است یک دماسنج قابل حمل ، یک صفحه الکتریکی با سنسور حرارتی دارای صفحه نمایش دیجیتال یا دماسنج جیوه ای باشد. بسته به نوع دستگاه ، سیستم کنترل دما می تواند به صورت ترموکوپل فلزی یا جیوه یا سیستم های ریزپردازنده با حسگرهای حساس در نظر گرفته شود. در این حالت ، سیستم نمایش دما و سیستم کنترل را می توان یکپارچه در نظر گرفت.

سیستم های حفاظتی: بسته به دستگاه ، سیستم های حفاظتی الکتریکی و حرارتی برای محافظت از کاربران ، دستگاه و محتویات آن ارائه می گردد. این سیستم ها شامل فیوزهای قطع برق اضطراری ، سیستم قطع برق در دمای بسیار بالا ( در زمانی که سیستم کنترل دما کار نمی کند) و سیستم Ein است.

 

اتوکلاو (استریلیزاسیون با بخار)

استریلیزاسیون با بخار یا اتوکلاو یکی از رایج ترین و پرکاربردترین روش های استریلیزاسیون در مطب های دندانپزشکی می باشد. اتوکلاو محفظه ای است که از بخار پرفشار برای استریل کردن تجهیزات و لوازم استفاده می شود. کاربران بر این باور هستند که این دستگاه یکی از کارآمد ترین روش های استریل سازی می باشد که همه میکروارگانیسم ها، اعم از بیماری زا و غیر بیماری زا مانند اسپورها و ویروس ها را از بین می برد. اتوکلاو دارای حداقل 121 درجه سانتی گراد (250 درجه فارنهایت) با فشار بخار 15 psi در مدت زمان 15 دقیقه برای اطمینان از استریل شدن تجهیزات می باشد.

در ایران به ازای هر تخت در بیمارستان ها حدودا سه کیلوگرم زباله تولید می شود که 20 تا 30 درصد از آن ها پسمانده های عفونی هستند و اگر این زباله ها ضد عفونی نشوند باعث آسیب دیدن محیط زیست  و انتقال بیماری به انسان ها می شوند، به همین دلیل در بیمارستان ها قبل از اینکه زباله های بیمارستانی خود را بازیافت نمایند، برای ضد عفونی کردن آن ها از دستگاه اتوکلاو استفاده می کنند.

تفاوت فور  آزمایشگاهی از نظر ساختمانی با اتوکلاو

اتوکلاو از  تجهیزات آزمایشگاهی می باشد که با استفاده از حرارت بخار آب تحت فشار برای ضدعفونی تجهیزات مورد استفاده می باشد و در واقع یک محیط مرطوب را برای ضدعفونی کردن وسایل و تجهیزات به وجود می آورد. بخار ایجادشده با فشار بالا بوسیله دستگاه اتوکلاو باعث خواهد شد که هیچ نمونه ای از میکروب ها و اسپورها بر روی تجهیزات باقی نماند.

همچنین اتوکلاو در صنایع شیمیائی نیز مورد استفاده می باشد. اتوکلاو یک دستگاه پر کاربرد برای ضد عفونی و استریلیزه کردن ابزارهای دندانپزشکی، خالکوبی و پیرسینگ میباشد. دستگاه به صورت استوانه شکل می باشد. از این دستگاه در مراکز بهداشت، آزمایش های بالینی، تحقیقاتی و میکروبیولوژی که ضدعفونی کردن در آنها دارای اهمیت بالایی است مورد استفاده قرار می گیرد، همچنین برای بخشی از فرآیندهای صنعتی نیز به دلیل نیاز به دمای بالا کاربرد فراوانی دارد. از این دستگاه برای ضدعفونی شیر یا موادی که در دمای بالا خاصیت خود را از دست می دهند مورد استفاده قرار نمی گیرد.

نکته: دستگاه اتوکلاو باید به صورت منظم بازرسی و تحت کنترل باشد که به درستی مورد استفاده قرار گیرد.

 

تفاوت فور آزمایشگاهی و اتوکلاو از نظر درجه بندی

الف) محدوده درجه بالا

ب) تقسیم بندی اتوکلاو از جهت کلاس در محدوده درجه پایین

• کلاس N: وسایل جامد بدون پوشش را می توان با استفاده از این نوع اتوکلاو استریل نمود.
• کلاس S: این نمونه دستگاه دارای سیکل خشک کن و همچنین پمپ وکیوم خواهد داشت برای تجهیزات جامد که دارای در پوش ( حتی پوشش پارچه ای) استفاده می شود.
• کلاس B: در مقایسه با دو مدل دیگر بهتر است و برای وسایل جامد چه دارای پوشش هستند و چه نباشند را می توان برای ضدعفونی در آن استفاده کرد و به راحتی بکار رود.

مدل های مختلف اتوکلاو

1. اتوکلاو آزمایشگاهی

الف)در سایزهای 10،25،50،75،100 لیتری موجود می باشد.

ب) از جنس استیل میباشد.

ج) دارای برد دیجیتال با تکنولوژی بالا میباشد.

د) دارای سیستم  بهینه سازی مصرف انرژی میباشد.

ه) مجهز به نشانگر سطح آب مخزن میباشد.

و) دارای گیرنده های ضد باکتری و نشکن میباشد.

 

2. اتوکلاو بیمارستانی

الف) در درجه حرارت 120 تا 130 سانتیگراد کار می کند.

ب)از  برق سه فاز استفاده می کند.

ج)  دستگاه دارای فیلتر بیولوژیک است.

د) در ابعاد200 و 300 لیتری ساخته شده است.

و) دو مدل تک درب و دو درب وجود دارد.

 

3. اتوکلاو کلینیکال

الف) سیستم باز کننده اتوماتیک درب

ب)جنس بدنه از استیل و ضد خش است

ج) برد الکترونیکی هوشمند دارد

د)مجهز به فیلتر بیولوژیکی است

و) مجهز به پورت USB است.

ه)  مجهز به سنسور تشخیص کیفیت آب میباشد

این دستگاه مجهز به 5 سیکل کاری می‌باشد

 

تفاوت فور ازمایشگاهی و اتوکلاو

• حرارت در اتوکلاو به علت استفاده از بخار آب مرطوب می‌باشد و در فور از نوع حرارت خشک می‌باشد.
• تاثیرات حرارت مرطوب بسیار بیشتر از حرارت خشک می باشد. بهتر است وسایل تیز را در فور آزمایشگاهی ضدعفونی کنیم زیرا در اتوکلاو به مرور زمان کند می‌شوند و قابل استفاده نمی‌باشند.
• بدلیل استفاده از حرارت خشک در دستگاه فور آزمایشگاهی از زنگ زدگی قطعات فلزی جلوگیری می‌شود.
• در دستگاه فور هر نوع میکروب و میکروارگانیسم ها از بین خواهند رفت.
• دستگاه اتوکلاو می تواند میکروب های مختلفی را ازبین ببرد.
• تاثیر گذاری و نفوذ پذیری دستگاه فور آزمایشگاهی کمتر از اتوکلاو است
• فضای کار در فور آزمایشگاهی بیشتر از اتوکلاو می‌باشد چون دارای چند طبقه است و سینی های فور راحت جابه جا می شود.
• دمای فور قابل تنظیم و تغییر خواهد بود.
• دمای اتوکلاو ثابت است و قابل تغییر نیست
• قیمت دستگاه فور کمتر از قیمت اتوکلاو است
• موادی که امکان آتش گرفتن دارند نباید توسط دستگاه فور ضدعفونی شوند.

تفاوت فور آزمایشگاهی و همچنین اتوکلاو این امکان را به شما می دهد، تا با توجه به نیاز آزمایشگاه خویش خرید آگاهانه ای انجام دهید. دقت نمایید که شباهت نوع کار در این دو دستگاه باعث نخواهد شد که، برای استفاده یکی از این دو را انتخاب کرده و جایگزین نمایید.